Czesław Miłosz |
| Lubicz |
Lubicz
|
|
Rodzina
|
Miłosz
|
Rodzice | Aleksander Miłosz Weronika Kunat |
Małżeństwo | Janina Dłuska Carol Marie Thigpen |
Dzieci | Antoni Miłosz Piotr Miłosz |
Czesław Miłosz (ur.
30 czerwca
1911
w
Szetejniach
, zm.
14 sierpnia
2004
w
Krakowie
) –
polski
prawnik
i
dyplomata
,
poeta
,
prozaik
,
eseista
,
historyk
literatury
,
tłumacz
; w latach
1951
–
1989
na
emigracji
, do
1960
we
Francji
, następnie w
Stanach Zjednoczonych
; w
Polsce
do
1980
obłożony
cenzurą
; laureat
Neustadt International Prize for Literature
(
1978
) i
Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
(
1980
);
profesor
Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley
i
Uniwersytetu Harvarda
; w
1993
powrócił do kraju, członek
Polskiej Akademii Umiejętności
,
Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
, kawaler
Orderu Orła Białego
; pochowany w
Krypcie Zasłużonych na Skałce
; brat
Andrzeja
.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Czesław Miłosz był pierworodnym synem Aleksandra Miłosza i Weroniki Miłoszowej z Kunatów. Urodził się na
Ziemiach Zabranych
, na
Auksztocie
, w
Szetejniach
, dziedzicznym majątku matki położonym nad
Niewiażą
, niedaleko
Kiejdan
, w ówczesnej
guberni kowieńskiej
, w
powiecie kowieńskim
, w
parafii
Opitołoki
, gdzie został
ochrzczony
w kościele Przemienienia Pańskiego w
Świętobrości
. Rodzina Miłoszów, pieczętująca się herbem
Lubicz
, cieszyła się starym szlacheckim pochodzeniem.
Wielkie Księstwo Litewskie
, na którego dawnych terenach Miłosz się wychował, wraz ze swą wielokulturową i tolerancyjną atmosferą, wywarło decydujący wpływ na twórczość poety, a on sam często odwoływał się do wspomnień z dzieciństwa (
Dolina Issy
). Inspirację stanowiło dla niego zarówno spokojne życie na wsi, jak i szalone podróże z ojcem. Ogromny wpływ na poetę wywarły także wydarzenia historyczne, których był świadkiem:
rewolucja październikowa
i
wojna polsko-bolszewicka
. W tym samym czasie,
19 września
1917
urodził się jego młodszy brat,
Andrzej Miłosz
, późniejszy reżyser-dokumentalista, publicysta i tłumacz.
Miłosz studiował na
Uniwersytecie Stefana Batorego
w
Wilnie
, najpierw polonistykę na Wydziale Humanistycznym, po krótkim czasie przeniósł się na Wydział Nauk Społecznych, by studiować prawo. Zadebiutował w
1930
na łamach uniwersyteckiego pisma "Alma Mater Vilnensis" wierszami Kompozycja i Podróż. Był członkiem grupy poetów
Żagary
i współtwórcą pisma o tej samej nazwie. Pracował w
Polskim Radiu Wilno
. Został zwolniony po oskarżeniach o wspieranie dążeń Litwinów do przejęcia Wilna oraz działalność na rzecz kultury
białoruskiej
.
II wojna światowa
Po rozpoczętej
1 września
1939
niemieckiej
agresji na Polskę, Miłosz udał się na południe kraju. Kiedy
17 września
na mocy
paktu Ribbentrop-Mołotow
wojska
Armii Czerwonej
rozpoczęły inwazję na wschodniej granicy Rzeczypospolitej, poeta znajdował się już w Rumunii. Wojska ZSRR zajęły Wilno a potem przekazały je Litwinom. Miłosz powrócił do rodzinnego miasta, przyjmując obywatelstwo litewskie. Jednak już
14 czerwca
1940
150 tys. żołnierzy
ZSRR
wkroczyło na teren Litwy i rozpoczęła się sowiecka okupacja. Poetą bardzo wstrząsnęły te wydarzenia, co miało odzwierciedlenie w jego poezji. Opuścił Wilno i przeniósł się do okupowanej przez Niemców
Warszawy
, gdzie pracował jako woźny w
Bibliotece Uniwersyteckiej
. Uczestniczył w podziemnym życiu literackim, pod pseudonimem Jan Syruć opublikował w
1940
r. tom Wiersze. Po upadku
2 października
1944
r.
powstania warszawskiego
wyjechał do
Krakowa
, w którym pozostał do końca
1945
roku.
Okres powojenny
Po II wojnie światowej aktywnie wspierał system
stalinowski
w Polsce. Podjął m.in. pracę w dyplomacji komunistycznego rządu Polski w
Stanach Zjednoczonych
oraz
Paryżu
, jako
attaché
kulturalny. W
1951
roku poprosił o
azyl polityczny
we
Francji
, kiedy w trakcie pobytu w Paryżu zdecydował się nagle pojechać do redaktora "
Kultury
",
Jerzego Giedroycia
, prosząc o ukrycie, i zabezpieczenie jego rzeczy do czasu, gdy otrzyma azyl polityczny. Obawiano się bowiem porwania, lub innej formy sabotażu ze strony polskich komunistów. Miłosz mieszkał przez pewien czas w "Kulturze" w
Maisons-Laffitte
, co doprowadziło do jego wieloletniej współpracy z tym pismem. Było to jednak powodem skandalu w całej polskiej emigracji- przeciwko przyjęciu byłego komunisty protestowała nie tylko redakcja "
Wiadomości
"
Mieczysława Grydzewskiego
, ale nawet mieszkający w Maisons-Laffitte
Józef Czapski
, grożąc, że zerwie współpracę z "Kulturą". Już dwa lata później
Instytut Literacki
Giedroycia wydał "Zniewolony umysł" - książkę skierowaną do polskiej emigracji, mającą wyrazić mechanizm myślenia człowieka w demokracjach ludowych.
Józef Mackiewicz
nazwał ją w londyńskich "Wiadomościach" "wielkim odpompatycznieniem myśli emigracyjnej", jak podaje
Witold Gombrowicz
[1]. W następnych latach Instytut Literacki wydał większość dzieł Miłosza, a sam Jerzy Giedroyc nominował go do otrzymania Nagrody Nobla.
W
1960
r. Miłosz przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał literaturę
słowiańską
na
Uniwersytecie Kalifornijskim
w
Berkeley
, oraz na
Harvardzie
. Za granicą tworzył głównie poezję, bardzo różnorodną, choć największe uznanie zyskały jego wiersze polityczne (m.in.
Który skrzywdziłeś
). W
PRL
oficjalnie uznany za zdrajcę i
renegata
, został uroczyście potępiony przez
Związek Literatów Polskich
oraz niektórych autorów (
Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
,
Mariana Brandysa
,
Jarosława Iwaszkiewicza
i
Antoniego Słonimskiego
).[] Do
1980
istniał zapis
cenzorski
, nie tylko zakazujący publikacji jego utworów, ale nawet wymieniania jego nazwiska (w sytuacjach koniecznych używano np.
eufemizmu
autor "Ocalenia"; pod nazwiskiem publikowano dokonane przezeń tłumaczenia, m.in. w antologii Poeci języka angielskiego [1969-1974]). Książki Miłosza były drukowane w podziemiu, przemycane z zagranicy, a dla nielicznych dostępne w działach prohibitów bibliotek uniwersyteckich. Miłosza odrzucała również część polskiej
emigracji
, zarzucającej mu początkowe poparcie dla przemian w Polsce i "bolszewizm".
W
1978
roku Miłosz otrzymał
Międzynarodową Nagrodę Literacką Neustadt
zwaną "Małym Noblem".
Stosunek władz i środowiska emigracyjnego do Miłosza zaczął się zmieniać po
1980
r., kiedy poeta otrzymał literacką
nagrodę Nobla
za całokształt twórczości. Rok później przyjechał do kraju, gdzie jego utwory zostały już oficjalnie wydane (choć część z nich ocenzurowano, a część mogła się nadal ukazywać tylko w wydaniach podziemnych). Stały się one natchnieniem dla rozwijającej
opozycji
politycznej. W
1981
r., w czasie pobytu w kraju otrzymał doktorat honoris causa
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
(promotorka:
I. Sławińska
), a w
1989
r.
Uniwersytetu Jagiellońskiego
.
W
1990
Miłosz został członkiem
Polskiej Akademii Umiejętności
. Był członkiem
Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
(otrzymał legitymację nr 1).
Miłosz był też autorem przekładów na język polski:
Przekładał także polską poezję na język angielski.
W
1993
r. poeta definitywnie przeprowadził się do Polski, gdzie jako miejsce pobytu wybrał
Kraków
, jak twierdził "najbardziej zbliżony do Wilna". W czerwcu
1996
r. za książkę Legendy współczesności uhonorowany został Nagrodą
Krakowska Książka Miesiąca
. Dwa lata później za tom Piesek przydrożny otrzymał
Nagrodę Nike
.
W
1994
r. Czesław Miłosz został odznaczony
Orderem Orła Białego
.
Miłosz zmarł
14 sierpnia 2004
w
Krakowie
, przeżywszy 93 lata. Został pochowany w
Krypcie Zasłużonych na Skałce
.
Poezja Miłosza
Wiersze Czesława Miłosza są intelektualne, a
metafory
jakich używa – sugestywne. Jego twórczość z lat 30., przed
II wojną światową
jest przesycona
katastrofizmem
. Dominuje w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność, wizje
apokalipsy
.
Wiersze pisane podczas wojny nie mają już w sobie tyle
patosu
. Są znacznie mniej ozdobne. Poeta stawia na komunikatywność wiersza – na zrozumiałość zawartych w nim treści filozoficznych i intelektualnych. Część z tych wierszy poświęca Miłosz
okupowanej
Warszawie
(Miasto, Błądząc), w której spędził prawie cały okres wojny. W twórczości Miłosza przypadającej na okres wojny da się również zauważyć świadome odchodzenie od tematyki wojennej. Znajdziemy wiersze opisujące zwykłe piękno świata, który – mogłoby się wydawać – nigdy nie zaznał wojny. Tak jest w wierszach Piosenka pasterska, czy Świat – poema naiwne z
1943
r.
Po wojnie poeta podjął tematykę bardziej
filozoficzną
. Szczególnie upodobał sobie formę
traktatu
. W wydanym w tomie Światło dzienne Traktacie moralnym piętnuje zanik wartości, krytykuje brak
moralności
i wskazuje na to, co jego zdaniem, należałoby zmienić w ludzkiej mentalności. W
1957
r. napisał Traktat poetycki pokazujący polską historię, kulturę i mentalność ludzi z czasów
Młodej Polski
. W tomie Druga przestrzeń (
2002
r.) znalazł się Traktat teologiczny, w którym Miłosz rozważa problem tajemnicy
wiary
.
Oprócz wielu poezji Czesław Miłosz napisał także
eseje
, najważniejszy z nich to Zniewolony umysł- do dziś uważana za wybitną próba naukowej analizy działania propagandy komunistycznej. (inne eseje to Rodzinna Europa, Ziemia Ulro, Ogród nauk), powieści (Dolina Issy) oraz dziennik (Rok myśliwego).
Miłosz po zerwaniu swoich związków z komunistycznymi władzami wyrażał w swej twórczości niechęć i krytykę w stosunku do
PRL
, często piętnował polski
nacjonalizm
, krytykował tradycyjny polski katolicyzm – określany przez siebie
ciemnogrodem
.
Dzieła
- Kompozycja (
1930
)
- Podróż (
1930
)
- Poemat o czasie zastygłym (
1933
)
- Trzy zimy (
1936
)
- Obrachunki
- Wiersze (
1940
)
- Równina (
1941
)
- Pieśń niepodległa (
1942
)
- Ocalenie (
1945
)
- Traktat moralny (
1947
)
-
Zniewolony umysł
(
1953
)
- Zdobycie władzy (
1953
)
- Światło dzienne (
1953
)
-
Dolina Issy
(
1955
)
- Traktat poetycki (
1957
)
- Rodzinna Europa (
1958
)
- Kontynenty (
1958
)
- Człowiek wśród skorpionów (
1961
)
- Król Popiel i inne wiersze (
1961
)
- Gucio zaczarowany (
1965
)
- Widzenia nad zatoką San Francisco (
1969
)
- Miasto bez imienia (
1969
)
- Prywatne obowiązki (
1972
)
- Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada (
1974
)
- Ojciec w bibliotece
- Dar
- Ziemia Ulro (
1977
)
- Ogród nauk (
1979
)
- Hymn o perle (
1982
)
- Nieobjęta ziemia (
1984
)
- Kroniki (
1987
)
- Dalsze okolice (
1991
)
- Zaczynając od moich ulic (
1985
)
- Metafizyczna pauza (
1989
)
- Poszukiwanie ojczyzny (
1991
)
- Rok myśliwego (
1991
)
- Na brzegu rzeki (
1994
)
- Szukanie ojczyzny (
1992
)
- Historia literatury polskiej (
1993
)
- Legendy nowoczesności (
1996
)
- Życie na wyspach (
1997
)
- Piesek przydrożny (
1997
)
- Abecadło Miłosza (
1997
)
- Inne abecadło (
1998
)
- Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945-1950 (
1998
)
- Wyprawa w dwudziestolecie (
1999
)
- To (
2000
) – tomik poetycki (Książka otrzymała laur
Śląskiego Wawrzynu Literackiego
za
2000
r.)
- Druga przestrzeń (
2002
)
- Orfeusz i Eurydyka (
2002
)
- O podróżach w czasie (
2004
)
- Spiżarnia literacka (
2004
)
- Wiersze ostatnie (
2006
)
- Przypowieść o maku
- Ojciec objaśnia
- Z okna
- Ryba
-
Przekłady Biblii
(
1977
-
1989
)
- "Piosenka o końcu świata"
- O Młodszym bracie (1993-1994)
Bibliografia
- Książki Czesława Miłosza
- Abecadło
Wydawnictwo Literackie
, Styczeń
2002
- Dolina Issy (z komentarzem Marka Zalewskiego)
Wydawnictwo Literackie
, Kwiecień
2002
- Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada Słowo/Obraz Terytoria,
Sierpień 2004
- Prywatne obowiązki
Wydawnictwo Literackie
, Październik
2001
- Przygody młodego umysłu. Publicystyka i proza 1931-1939 Znak,
Grudzień 2003
- Rodzinna Europa
Wydawnictwo Literackie
, Maj
2001
- Rok myśliwego Znak, Styczeń
2001
- Spiżarnia literacka
Wydawnictwo Literackie
,
Maj 2004
- Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwości naszego wieku
Wydawnictwo Literackie
,
Październik 2004
- Świat. Poema naiwne
Wydawnictwo Literackie
, Sierpień
1999
- Szukanie ojczyzny Znak, Grudzień
2001
- To Znak,
2001
- Wiersze – tom 4. Czesław Miłosz Znak,
Lipiec 2004
Dyskografia Miłosza
Miłosz czyta Mickiewicza. Miłosz czyta Miłosza CD Accord,
1996
ISBN 0113012
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Oficjalne
Biografie, wspomnienia, fotografie
Artykuły polemiczne
Przypisy
- ↑ Dziennik 1953-1956, Warszawa 1986, str.33